สรุปวิวัฒนาการ โฆษณา จากยุคตะโกนขาย ถึงยุคโซเชียลมีเดีย ให้เข้าใจไอเดีย การตลาดในแต่ละยุค

โฆษณา คือ กิจกรรมทางการตลาดอย่างหนึ่งที่เน้นไปในด้านการสื่อสารเป็นหลัก เพื่อโปรโมตและบอกเล่ารายละเอียดของธุรกิจ ผลิตภัณฑ์ บริการ หรือแคมเปญต่าง ๆ ให้เป็นที่รู้จัก

โดยมีวัตถุประสงค์ในการช่วยส่งเสริมการขายสินค้า และทำให้ปิดการขายได้ในที่สุด

แล้วนับตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โฆษณามีวิวัฒนาการ และเรื่องราวความเป็นมาอย่างไร ?

แต่ละยุคแต่ละสมัย ยังคงมีไอเดียที่เอามาประยุกต์ใช้ทุกวันนี้ได้อย่างไรบ้าง ?

ถ้าคุณอ่านมาถึงบรรทัดนี้แล้วสงสัย เรามาดำดิ่งลงไปในห้วงลึกของประวัติศาสตร์ และลองค้นหาคำตอบของคำถามนี้ไปด้วยกัน

- ย้อนกลับไปในยุคก่อนประวัติศาสตร์ ที่มนุษย์ยังไม่รู้จักสิ่งที่เรียกว่า “การบันทึก”

ในสมัยนั้น องค์ความรู้ต่าง ๆ ที่มนุษย์สั่งสมมาจะสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ผ่านการบอกเล่าแบบปากต่อปาก ซึ่งก็รวมถึงการถ่ายทอดเรื่องราวต่าง ๆ ที่ตัวเองอยากบอกต่อให้ผู้อื่นได้รับรู้ด้วย

เมื่อมนุษย์พัฒนาอารยธรรมมากขึ้นเรื่อย ๆ การดำรงชีวิตของมนุษย์ก็เปลี่ยนไป จากการเก็บของป่า ล่าสัตว์ เพื่อประทังชีวิตไปวัน ๆ

ก็เปลี่ยนมาเป็นการทำเกษตรกรรม ทำปศุสัตว์ สร้างผลิตผลต่าง ๆ ขึ้นมาและเก็บไว้ในครอบครอง

แต่ก็ใช่ว่า ทุกคนจะสามารถสร้างผลผลิตได้เองทุกสิ่งทุกอย่าง ในปริมาณที่มากพอ จึงทำให้เกิด “การค้าขายแลกเปลี่ยน”

และ “ตลาด” ซึ่งเป็นสถานที่ที่มีการรวมตัวกัน ของผู้ที่ต้องการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าขึ้นมา

โดยตลาดในยุคก่อนประวัติศาสตร์ มีลักษณะเป็นตลาดกลางแจ้ง พบในอาณาจักรบาบิโลเนีย อัสซีเรีย และฟินิเซีย ของอารยธรรมเมโสโปเตเมีย
ซึ่งปัจจุบันอาณาจักรเหล่านี้อยู่แถบ ๆ ประเทศอิสราเอล กรีซ อียิปต์ และบนคาบสมุทรอาหรับ

โดยสมัยนั้น คนขายจะตะโกนป่าวประกาศว่าตัวเองขายสินค้าอะไร สินค้ามีความพิเศษอย่างไร ราคาเท่าไร

ซึ่งการกระทำนี้เอง คือจุดเริ่มต้นของสิ่งที่เรียกว่า “การโฆษณา”

อย่างไรก็ตาม การโฆษณาด้วยการตะโกนป่าวประกาศ ก็มีข้อจำกัดในตัวของมันเอง

เพราะคนที่จะเห็นหรือได้ยิน ก็คือคนที่อยู่หรือเคยผ่านย่านการค้านั้นเท่านั้น แต่หากอยู่ห่างออกไปอีกฟากของเมือง ก็แทบจะไม่รู้จักสินค้าแล้ว

ต่อมาเมื่อโลกเข้าสู่ยุคประวัติศาสตร์ มนุษย์ก็เริ่มรู้จักการประดิษฐ์ตัวอักษร เพื่อบันทึกเรื่องราวต่าง ๆ ทำให้องค์ความรู้ ประสบการณ์ และเรื่องราวต่าง ๆ ถูกบันทึกเก็บไว้เป็นลายลักษณ์อักษร ซึ่งนั่นก็รวมถึงการโฆษณาด้วย

ทำให้การโฆษณาในยุคนี้ นอกจากจะมีการตะโกนป่าวประกาศแล้ว ยังมีการพัฒนางานโฆษณาที่เป็นลายลักษณ์อักษรขึ้นมาในรูปแบบต่าง ๆ อีกด้วย

โดยงานเขียนโฆษณาที่เก่าแก่ที่สุดในโลก ถูกค้นพบที่เมืองทีบส์ ประเทศอียิปต์ เขียนขึ้นบนกระดาษปาปิรุส มีอายุเกือบ 3,000 ปีก่อนคริสตกาล

โฆษณาชิ้นนี้ มีเนื้อหาเกี่ยวกับเจ้าของทาสคนหนึ่งที่กำลังตามหาทาสที่หลบหนีไป ขณะเดียวกันก็โปรโมตร้านทอผ้าของตัวเองไปด้วย

นอกจากนี้ นักโบราณคดียังได้ค้นพบหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ที่เป็นลายลักษณ์อักษรอีกมากมาย ที่สื่อถึงความพยายามในการโฆษณาหรือโปรโมต สิ่งใดสิ่งหนึ่ง

เช่น
- ปี ค.ศ. 79 ได้เกิดเหตุการณ์ระทึกขวัญขึ้น คือ การระเบิดของภูเขาไฟวิสุเวียส ทำให้ทั้งเมืองปอมเปอี ซึ่งอยู่ในจักรวรรดิโรมัน ถูกฝังอยู่ใต้เถ้าถ่านภูเขาไฟในพริบตา

ต่อมานักโบราณคดีได้ขุดซากเมืองปอมเปอี และค้นพบหลักฐานการสลักข้อความอยู่ตามกำแพงเมือง

ซึ่งบนกำแพงมีทั้งข้อความทั่วไปและการโฆษณา ราวกับว่ากำแพงแห่งนี้เป็นโซเชียลมีเดีย ที่คนยุคโบราณใช้กัน

- มีการค้นพบแผ่นทองแดง ที่พิมพ์ข้อความโฆษณาของตระกูลหลิว (Liu) เจ้าของร้านขายเข็มเย็บผ้าในเมืองจี่หนาน (Jinan) ประเทศจีน คาดว่าสร้างขึ้นราวปี ค.ศ. 960-1279 ในยุคราชวงศ์ซ่งของจีน

บนแผ่นทองแดงมีรูปโลโกกระต่ายสีขาว พร้อมข้อความระบุว่า

“เราซื้อแท่งเหล็กคุณภาพสูง มาผลิตเข็มคุณภาพดี ให้พร้อมใช้งานที่บ้านได้ในเวลาไม่นาน” นับได้ว่าเป็นงานพิมพ์โฆษณาที่เก่าแก่ที่สุดในโลก

ถึงแม้การโฆษณาด้วยข้อความ ที่ถูกเขียนลงบนพื้นผิวต่าง ๆ แทนการตะโกนร้องเรียกลูกค้า จะทำให้คนในเมืองรู้จักสินค้าได้ในวงกว้างมากขึ้น

แต่การโฆษณาในยุคโบราณด้วยงานเขียนก็มีข้อจำกัด เพราะงานเขียนเหล่านี้ต้องเขียนด้วยมือทีละแผ่นเท่านั้น ทำให้การสร้างชิ้นงานจำนวนมากภายในระยะเวลาอันสั้น เป็นสิ่งที่ทำแทบไม่ได้

จนกระทั่งในช่วงปี ค.ศ. 1450 Johannes Gutenberg ได้ประดิษฐ์แท่นพิมพ์ขึ้นเป็นครั้งแรก ซึ่งเหตุการณ์ในครั้งนี้นำมาสู่การเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ ของอุตสาหกรรมการพิมพ์ทั่วโลก

สิ่งที่เกิดขึ้นคือ ข้อมูลข่าวสารและองค์ความรู้ต่าง ๆ ได้แพร่กระจายออกสู่สังคมในวงกว้างมากขึ้น

จำนวนหนังสือทั่วยุโรปก่อนประดิษฐ์แท่นพิมพ์จากที่เคยมีเพียง 30,000 เล่ม เพิ่มขึ้นเป็น 1,000,000 เล่มอย่างรวดเร็ว

สิ่งประดิษฐ์ชิ้นนี้ได้รังสรรค์สื่อสิ่งพิมพ์และงานโฆษณายุคใหม่ขึ้นมามากมาย

ไม่ว่าจะเป็น
- หนังสือพิมพ์สมัยใหม่แบบที่เรารู้จักกัน เกิดขึ้นในช่วงศตวรรษที่ 17 โดยโฆษณาในหนังสือพิมพ์ยุคแรก
มีปรากฏในหนังสือพิมพ์ภาษาดัตช์ ชื่อว่า “Jansz' Tydinghen uyt Verscheyde Quartieren”

- ปี ค.ศ. 1741 Andrew Bradford ได้ตีพิมพ์ “นิตยสาร” ฉบับแรกของโลกขึ้นมา ในชื่อว่า “The American Magazine, or, A Monthly View of the Political State of the British Colonies”

- งานโฆษณาบนป้ายบิลบอร์ดชิ้นแรก ๆ เกิดขึ้นในปี ค.ศ. 1835 ด้วยป้ายขนาดใหญ่กว่า 50 ตารางเมตร
ทำขึ้นโดย Jared Bell ในนครนิวยอร์ก เพื่อโฆษณาคณะละครสัตว์ Barnum & Bailey

- โปสเตอร์สมัยใหม่ สื่อสิ่งพิมพ์เพื่อการโฆษณานี้มีประวัติย้อนกลับไปได้ราวกลางศตวรรษที่ 19
เมื่อการพิมพ์สีและการพิมพ์ภาพขนาดใหญ่มาก ๆ ได้รับการพัฒนา ให้พิมพ์ได้จำนวนมากในราคาที่ถูกลง

ต่อมาในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 จนถึงศตวรรษที่ 20 เป็นช่วงที่เทคโนโลยีต่าง ๆ ก้าวหน้าขึ้นมาก

จากการค้นพบคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าของ James Clerk Maxwell รวมทั้งการตั้งสมมติฐานว่าแสง คลื่นวิทยุ และรังสีเอกซ์สามารถเดินทางผ่านสุญญากาศได้ในรูปของ “คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า” ซึ่งปัจจุบันรู้จักกันในชื่อสมการของ Maxwell

ต่อมา Heinrich Rudolf Hertz จึงได้พิสูจน์ว่าสมมติฐานของ Maxwell เป็นจริง

การค้นพบคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้านี้ นับเป็นการค้นพบทางฟิสิกส์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในศตวรรษที่ 19 เพราะสิ่งประดิษฐ์หลาย ๆ อย่าง ก็เกิดขึ้นจากพื้นฐานการค้นพบนี้
ไม่ว่าจะเป็น วิทยุ โทรทัศน์ โทรศัพท์ และอินเทอร์เน็ต

เมื่อสิ่งประดิษฐ์เหล่านี้ถือกำเนิดขึ้นมา และมีผู้ใช้งานมากในระดับหนึ่งแล้ว จึงมีการนำมาใช้ประโยชน์ในด้านการโฆษณาในภายหลัง ไม่ว่าจะเป็น

- โฆษณาทางวิทยุที่เกิดขึ้นครั้งแรก มีการถ่ายทอดสัญญาณในวันที่ 28 สิงหาคม ค.ศ. 1922 ทางสถานีวิทยุ WEAF ในนครนิวยอร์ก

โดยพิธีกรได้ใช้เวลา 10 นาที เพื่อบรรยายข้อมูล เกี่ยวกับอะพาร์ตเมนต์ในย่านควีนส์ ของนครนิวยอร์ก โดยเรตราคาของโฆษณาชิ้นนี้อยู่ที่ 50 ดอลลาร์สหรัฐ

- โฆษณาทางโทรทัศน์ที่เกิดขึ้นครั้งแรก ในเดือนกรกฎาคม ปี ค.ศ. 1941 เป็นการโฆษณานาฬิกาของแบรนด์ Bulova ในระหว่างการถ่ายทอดสัญญาณการแข่งขันกีฬาเบสบอล

- การขายและแนะนำสินค้าผ่านทางโทรศัพท์ (Telemarketing) เกิดขึ้นครั้งแรกในปี ค.ศ. 1957
โดยบริษัทชื่อว่า DialAmerica

- โฆษณาออนไลน์บนอินเทอร์เน็ตครั้งแรกเกิดขึ้นในปี ค.ศ. 1994 ในรูปของแบนเนอร์บนเว็บไซต์ HotWired

โดยโฆษณานี้ถูกซื้อโดย AT&T ซึ่งเป็นบริษัทโทรคมนาคมรายใหญ่ สัญชาติอเมริกัน เพื่อโปรโมตแคมเปญ You Will.

ตลอดเวลาที่โฆษณานี้ได้รับการโปรโมต มีผู้คลิกเข้าไปชมโฆษณามากถึง 44% จากจำนวนผู้เห็นโฆษณาทั้งหมด

ซึ่งมากกว่ายอดคลิกเข้าไปดูโฆษณาออนไลน์ในปัจจุบัน ซึ่งอยู่ที่ประมาณ 0.02-2% เท่านั้น

- โฆษณาชิ้นแรกบน Facebook เกิดขึ้นเมื่อปี ค.ศ. 2004 มีลักษณะเป็นแบนเนอร์ที่อยู่ด้านข้าง โดยในขณะนั้น Facebook ต้องการขายพื้นที่โฆษณาให้กับผู้ประกอบการท้องถิ่น ในราคาเริ่มต้นประมาณ 10-40 ดอลลาร์สหรัฐ

และความนิยมของการโฆษณาผ่านแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดีย เช่น Facebook ก็เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จนถึงปัจจุบัน

ซึ่งรู้หรือไม่ ปีที่ผ่านมาแค่ปีเดียว บริษัท Meta เจ้าของแพลตฟอร์ม Facebook และ Instagram มีรายได้มากถึง 4.6 ล้านล้านบาท โดยที่ 98% ของรายได้บริษัท มาจาก ค่าโฆษณา..

และนี่ก็คือ ไทม์ไลน์ประวัติศาสตร์การโฆษณาแบบรวบรัด ตั้งแต่อดีตมาจนถึงปัจจุบัน

จะเห็นได้ว่า มนุษย์มีความพยายามในการสื่อสารถึงประโยชน์ และคุณค่าของสินค้า หรือบริการมาตั้งแต่อดีตแล้ว

และจะเห็นว่า ยุคที่เปลี่ยนแปลงไป การโฆษณา การตลาดในแต่ละสมัย ก็ไม่เคยหยุดนิ่ง และเปลี่ยนแปลงตามไปตลอดด้วยเหมือนกัน..

อ้างอิง :
- https://marketing.museum/marketing-history/
- https://blog.degruyter.com/graffiti-ancient-pompeii-teach-us-modern-selves/
- https://ngthai.com/history/66258/johannes_gutenberg/
- https://www.historyofinformation.com/detail.php?id=1929
- https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_newspaper_publishing
- https://pennecooutdoor.com/a-brief-history-of-billboard-advertising-and-how-it-works/
- https://adtechbook.clearcode.cc/history-advertising-technology/
- https://www.cnet.com/pictures/facebook-then-and-now-pictures/